انتخاب موضوع برای انجام پایان نامه دکتری مدیریت صنعتی گرایش تحقیق در عملیات

با یک جستجوی ساده، نمونه‌های مشابه زیادی از این تیتر در سایت‌ها و وبلاگ‌های مختلف مشاهده خواهید کرد. در بیشتر آن‌ها به این اشاره شده است که موضوع باید خوب باشد، پر بار باشد، بار علمی خوبی داشته باشد و… ولی به ندرت به این مسئله پرداخته شده است که چگونه و چه طور به این موارد می‌رسیم؟ این مسئله را برای انجام پایان نامه دکتری مدیریت صنعتی گرایش تحقیق در عملیات توضیح می دهیم.

موضوع خوب برای پایان نامه دکتری مدیریت صنعتی گرایش تحقیق در عملیات چگونه موضوعی است؟

اولین موردی که باید بر آن تأکید کرد، این است که انجام رساله مقطع دکتری، با مطالعات و تحقیقات مقاطع دیگر کاملاً متفاوت است. به خصوص در رشته‌های مدیریت با گرایش‌های مختلفی از نوع مدیریت دولتی، مدیریت صنعتی، مدیریت بازرگانی، تصمیم گیری و خط مشی گذاری عمومی، مدیریت رسانه، مدیریت مالی و…، دانشجو باید در پی تحقیق خود به دنبال حل مسئله و ایده پردازی نوین باشد زیرا پایان نامه در مقطع تحصیلی دکتری از نوع بنیادی است و نباید کاربردی قلمداد شود.

در طی سالیان متمادی که در این امر کار کرده و تجربه اندوخته‌ایم، بارها و بارها به این برخوردیم که دانشجو برای انجام پایان نامه دکتری، موضوع را انتخاب کرده؛ یک پروپوزال در حد قبول استاد راهنما ارائه داده؛ بیان مسئله خود را به نحو احسنت انجام داده؛ اکثر مطالعات پیشین ائم از داخلی و خارجی را بررسی کرده؛ زمانی که شروع به جمع‌آوری داده‌ها و تنظیم پرسشنامه‌ها نموده، متوجه شده است، دسترسی به تمامی اطلاعات مورد نیاز مقدور نیست!  و فقط به قسمتی از اطلاعات دسترسی دارد. بعد از چندین ماه کار کردن مجبور می‌شود موضوع انتخابی خود را به دلیل عدم استفاده از اطلاعات تغییر دهد. کاری که از همان ابتدا می‌توانست با مشورت گرفتن و راهنمایی از اساتید مجرب و دارای تجربه به درستی انجام شود و از به هدر رفتن این همه تلاش جلوگیری گردد.

به جدّ می‌گوییم برای انتخاب یک موضوع خوب جهت انجام پایان نامه دکتری مدیریت صنعتی گرایش تحقیق در عملیات و یا در تمامی رشته‌های مدیریت مثل گرایش‌های مدیریت محیط زیست، مدیریت خدمات بهداشتی، مدیریت و برنامه ریزی فرهنگی،مدیریت بازاریابی و رسانه‌ها در ورزش، مدیریت راهبردی در سازمان‌ها و رویدادهای ورزشی، مدیریت آموزش عالی، مدیریت رسانه، مدیریت مالی، بانکداری، حقوق مالی، مالی بین الملل، مدیریت کارآفرینی، توسعه، فناوری، کسب و کار و دیگر گرایش‌ها در رشته مدیریت، درست‌تر این است که از ابتدا به پایان کار فکر کنیم.

تجربه به ما ثابت کرده است برای گلچین کردن موضوع در رشته مدیریت با گرایش‌های مختلف، اول نتیجه کار را در نظر بگیریم. عنوانی که در آن نتوانیم به نتیجه مطلوب برسیم، قطعاً عنوان خوبی نیست. می‌دانیم که هدف اصلی در انجام پایان نامه دکتری ایجاد ارزش افزوده علمی و ارائه تخصص و مهارت در حوزه علوم و سازمان‌ها و نهادهای مختلف مورد مطالعه‌ی تحقیق است. چنان چه تمامی مراحل رساله دکتری کامل و جامع انجام شود ولی در نهایت نتواند ایده‌ای نو و تخصصی ارائه دهد و دربرگیرنده اکتشافات کاربردی نباشد، عملاً قابل استفاده نخواهد بود. از این جهت عرض می‌کنیم، از ابتدا به انتهای کار فکر کنید. انتهای کار برای دانشجوی مقطع دکتری، بعد از یک دفاع عالی و گرفتن تأییدیه و نمره مطلوب، سابمیت (Submit) و اکسپت (Accept) مقاله در ژورنال‌های بین‌المللی و معتبر علمی جهان است که از انجام رساله دکتری استخراج گردیده و حتماً از همان اول کار، انتخاب موضوع با ایده‌های نو و خلاقانه، در آن تأثیر مستقیم خواهد داشت.

از کجا شروع کنم؟

همان طور که قبلاً اشاره شد، زمینه تحقیقاتی که قرار است انجام دهیم به پایان آن بیشتر بستگی دارد تا آغاز. واضح است کاری به درستی به پایان می‌رسد که باب میل ما باشد. چنان چه در کاری که هیچ علاقه‌ای نداریم شروع به فعالیت کنیم، در نیمه راه دلسرد شده و اگر کلاً کار را رها نکنیم، ادامه راه را بدون تمرکز و باری به هر جهت پیش خواهیم برد و نتیجه مطلوبی به دست نمی‌آید. با این توضیح اولین و مهم‌ترین رکن اساسی انتخاب موضوع برای انجام رساله دکتری در رشته‌های مختلف مدیریت، زمینه علاقمندی دانشجو است. موضوعی را انتخاب کنید که به تحقیق و پژوهش در آن شوق و عطش دارید. این باعث خواهد شد تمام سختی‌هایی که در مسیر ممکن است روی دهد، به آسانی پشت سر بگذارید. درست است که موضوع تحقیق باید به صورت علمی و عملی، نیازهای بنیادی را برآورده کند؛ ولی از جهتی باید برای شما و مخاطب جذاب باشد و علاوه بر جلب توجه خودتان، توجه استاد راهنما، جامعه تحقیق و ژورنال‌های معتبر علمی را نیز جلب نماید.

در انجام رساله دکتری حتماً و باز هم به تأکید می‌گوییم حتماً موضوع باید بکر باشد. یعنی عنوانی که انتخاب نموده‌اید در هیچ کجا و توسط هیچ فرد دیگری مطالعه و ارائه نشده باشد. موضوعات تکراری در محافل علمی قابل قبول نیستند. برای این منظور بسترها و نرم افزارهایی فراهم شده تا با ثبت موضوع خود، بتوانید در میان کلیه عناوین قبلی جستجو کرده و از مکرر نبودن موضوع خود مطمئن شوید. از جمله این امکانات قابل دسترس می‌توان به این موارد اشاره کرد: جستجو در وب‌سایت ایرانداک، ثبت در سیستم یکپارچه کتابخانه‌های دانشگاه آزاد اسلامی یا همان «سیکا»، مراجعه به «نوسا» که همان شبکه سیمرغ است و یا جستجو در طرح‌های پژوهشی جهاد دانشگاهی. از آن جایی که اساتید و هیئت علمی از شما در مقطع دکتری در رشته مدیریت با هر گرایشی، توقع دارند موضوعی انتخاب کنید که با تحقیق در آن مرزهای دانش را در تخصص خود تغییر دهید، برای انتخاب «منحصربه فرد» عمل نمایید. یعنی موضوع مختص شما و سازگار با روحیات شما باشد.

یکی دیگر از معضلاتی که دانشجویان عزیز با آن برای انجام پایان نامه دکتری در رشته‌های مدیریت ائم از گرایش‌های مدیریت بازرگانی، بازاریابی، کسب و کار، منابع انسانی، تصمیم گیری و خط مشی گذاری عمومی، تکنولوژی، مالکیت معنوی، مدیریت نوآوری، رفتار سازمانی، آموزش عالی، مدیریت رسانه و…، دست به گریبانند، زمانبندی است. بعضاً موضوعاتی توسط دانشجو انتخاب شده که برای تحقیق و یافتن رفرنس‌های قابل دسترس و قابل انجام، همچنین به دست آوردن اطلاعات مورد نیاز و انجام تجزیه و تحلیل داده‌ها، باید زمان زیادی صرف می‌شده، حال آن که فرصتی که توسط دانشگاه در اختیار قرار گرفته است، محدود بوده و متأسفانه طرح تکمیل نشده و دانشجو به زمان دفاع نرسیده است! با این ترتیب دانشجو یک ترم تحصیلی را از دست خواهد داد و علاوه بر صرف هزینه و زمان، سرخوردگی و ناامیدیِ ایجاد شده به واسطه از دست رفتن تمامی اشتیاق و تلاش و رفت و آمدها، توان و انگیزه برای ادامه را کم رنگ می‌کند. بنابراین در نظر گرفتن زمان در مرحله گزینش عنوان برای انجام رساله دکتری، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. پس باید موضوعی که انتخاب می‌شود، آن قدر گسترده و دربرگیرنده همه چیز نباشد که مجبور به صرف زمان زیاد و نهایتاً نرساندن به وقت دفاع از آن شوید.

ساده‌ترین روش انتخاب موضوع برای انجام رساله دکتری، استفاده از پیشنهاداتی است که در مطالعات و تحقیقات قبلی در رفرنس‌ها و مقاله‌های بیس موجود می‌باشد. هر محقق و پژوهشگری، بعد از انجام پروسه تحقیق و مطالعه خود و پس از دریافت نتایج یافته‌های تحقیق و نتیجه گیری علمی و رسیدن به ارائه ایده برای حل مسئله، به نکاتی دست پیدا می‌کند که حل نشده باقی مانده و نیازمند مطالعه و تحقیق توسط هر محقق دیگری خواهد بود. استخراج موضوع از این پیشنهادها یکی از راحت‌ترین روش‌ها برای دستیابی به موضوع در گرایش‌های رشته مدیریت از جمله مدیریت تولید و عملیات، مدیریت تحقیق و توسعه، مدیریت نوآوری، مدیریت اوقات فراغت و ورزش‌های تفریحی، گرایش کسب و کار هوشمند، و…؛ می‌باشد و در اکثر موارد در همان مقاله و تحقیق به نحوه کار و روش دستیابی به هدف اشاره شده است که می‌تواند کمک شایانی به محقق باشد و تا حدودی مسیر حرکت را در همان ابتدا نشان داده است.

در پایان این مسئله حائز اهمیت است که بهترین موضوعات برای رشته‌های مدیریت در انجام رساله دکتری عناوینی هستند که قادر باشند مشکل یا مشکلات مدیریتی پیش آمده را در جامعه، نهاد، سازمان و ارگان‌های مختلف بر طرف کرده و یا راهکاری علمی برای روند پیشرفت آن‌ها ارائه نمایند. این میسر نمی‌شود مگر با شرکت در همایش‌ها، کنفرانس‌ها و گرد‌همایی‌های علمی که در این زمینه‌ها برگزار می‌گردد و معمولاً مسائل و معضلاتی که در بدنه و حاشیه‌های مربوطه وجود دارد در آن‌ها مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرند و اکثراً بدون حل و راهکار مناسب باقی خواهند ماند. بی شک محققینی که از هوش بالاتری برخوردار باشند در همان جلسات موضوعات تحقیق مورد علاقه خود را به راحتی می‌یابند. دنبال کردن اخبار روز هم بی تأثیر نیست و از مواردی که در اخبار موضوعات روز در رشته‌های مدیریتی مطرح می‌شود می‌توان موضوعات تحقیقی خوبی انتخاب کرد و تضمینی برای غیر تکراری نبودن موضوع پایان نامه دکتری خواهد بود.